اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) چیست؟ بررسی علائم و راه‌های درمان آن

استرس پس از سانحه (PTSD) یک اختلال روانی است که در فرد پس از تجربه یک رویداد تروماتیک ایجاد می‌شود. علائم این اختلال، بروز حالاتی مثل اضطراب شدید، کابوس، پریشانی شدید عاطفی، افکار غیرقابل کنترل و مواردی از این قبیل می باشد. افراد مبتلا به این اختلال، افکار و احساسات شدید و ناراحت‌کننده‌ای در مورد تجربه خود دارند که تا ماه‌ها و حتی سال‌ها پس از واقعه ادامه دارد. آن‌ها غم، ترس یا خشم شدیدی را تجربه می‌کنند و از افراد یا موقعیت‌هایی که آن واقعه آسیب‌زا را برایشان تداعی می‌کند، اجتناب کرده و نسبت به چیزهای معمولی مانند صدای بلند یا لمس تصادفی، واکنش‌های منفی شدیدی نشان می‌دهند.
عامل اصلی منجرشونده به PTSD یک رویداد تروماتیک است که در طی آن، فرد در معرض مرگ واقعی یا تهدید به مرگ، جراحت جدی یا خشونت جنسی قرار می گیرد.

نکته: ورشکستگی مالی، مناقاشات زناشویی، مرگ عزیزان جزو عوامل استرس زای منجر به PTSD نیستند.

سن فرد، سابقه ی بیماری های روانی، سطح حمایت اجتماعی (ساپورت گرفتن از دیگران) و فاصله نزدیک داشتن با عامل استرس زا همگی عواملی هستند که در احتمال ابتلا به PTSD تاثیر می گذارند.

علائم PTSD

1. قرار گرفتن در معرض مرگ یا تهدید شدن به مرگ، جراحت شدید یا تجاوز جنسی به یکی از شیوه های زیر:

A. فرد رویداد تروماتیک را به طور مستقیم تجربه می کند.
B. شخصا شاهد وقوع رویداد تروماتیک برای دیگران است.
C. باخبر می شود که رویداد تروماتیک بر سر یکی از اعضای خانواده یا یکی از دوستان نزدیک آمده است.
D. فرد به طور مکرر یا به طرز بسیار شدیدی در مرض جزئیات ناراحت کننده رویداد تروماتیک قرار می گیرد.

2. نشانه های مزاحم:

_ خاطرات تکراری، غیر ارادی و مزاحم از رویداد تروماتیک به طور خود به خود یا به علت بعضی محرک ها به یاد فرد می آیند.
_ کابوس های تکراری و ناراحت کننده که در آنها، محتوا یا موضوع رویا با رویداد تروماتیک مرتبط است.
_ فلش بک زدن: فرد طوری احساس یا عمل می کند که انگار رویداد تروماتیک دوباره در حال روی دادن است.
_ فرد به محرک هایی که او را به یاد رویداد تروماتیک می اندازد، واکنش های فیزیولوژیک شدید نشان می دهد.

3. نشانه های اجتنابی:

اجتناب از رویارویی با محرک هایی که باعث یادآوری آن اتفاق می شوند.
_ اجتناب از خاطرات، افکار یا احساساتی که به طور مستقیم یا غیر مستقیم با رویداد تروماتیک مرتبط هستند.
_ اجتناب از بعضی از محرک های بیرونی یادآور رویداد تروماتیک مثلا بعضی افراد یا مکان ها

4. نشانه های شناختی:

در شناخت ها (فعالیت های فکری و ذهنی) و در خلق فرد تغییراتی منفی و مرتبط با رویداد تروماتیک ایجاد می شود.
_ ناتوانی در به یادآوردن یکی از جنبه های مهم رویداد تروماتیک (معمولا در اثر فراموشی گسسته نه در اثر آسیب مغزی، الکل یا مواد مخدر)
_ داشتن باورها یا انتظارات منفی، دائمی و اغراق آمیز در مورد خود، دیگران و دنیا
_ داشتن افکار منفی دائمی درباره علت یا پیامدهای رویداد تروماتیک که باعث می شوند فرد خودش را مقصر بداند.
_ داشتن احساس ترس، وحشت، خشم، عذاب وجدان یا گناه و شرم
_کاسته شدن علاقه فرد به فعالیت های مهم زندگی
_ ناتوانی در تجربه کردن هیجانات مثبت مثل شادی

5. نشانه های برانگیختگی:

_ فرد زودرنج می شود و ناگهان از خشم منفجر می شود.
_ بی احتیاط است یا کارهای خطرناک می کند و یا رفتارهای خود تخریبی نشان می دهد.
_ اختلال خواب دارد.
_ نمی تواند به آسانی تمرکز حواس داشته باشد.
_ واکنش های از جا پریدگی بیش از حد
_ گوش بزنگی

نکته: مدت این نارحتی ها بیشتر از یک ماه است.

عوامل آسیب پذیری در برابر PTSD

عواملی وجود دارند که باعث می شوند بعضی مردم در مقابل PTSD آسیب پذیرتر از دیگران باشند.بعضی از عواملی که جزو ویژگی های شخصیتی افراد مستعد ابتلا به PTSD هستند عبارتند از:
1. تمایل به برعهده گرفتن مسئولیت شخصی در رویداد تروماتیک و بدبختی کسانی در آن حضور داشته اند.
2. عوامل رشدی مانند جدایی از والدین یا زندگی خانوادگی بی ثبات در اوایل کودکی.
3. سابقه PTSD در خانواده.
4. وجود سطوح بالای اضطراب یا اختلالات روانی پیش از رویداد تروماتیک.

درمان PTSD

درمان PTSD به شما کمک میکند بار دیگر کنترل زندگی خود را به دست بگیرید. اولین روش، رواندرمانی است اما بنابر تشخیص روانپزشک می توانید از دارو هم استفاده کنید.

روان درمانی

برای درمان اختلال PTSD در بزرگسالان و کودکان از چند روش روان درمانی استفاده می شود. از جمله:

درمان شناختی

این درمان به مراجع کمک میکند متوجه تفکری شود که او را در سانحه نگه داشته است- مثلا، باور های منفی درمورد خود و خطر بروز دوباره ی سانحه. اغلب در PTSD از درمان شناختی در کنار مواجهه درمانی استفاده می شود.

مواجهه درمانی

این درمان رفتاری به مراجع کمک میکند به روش مطمئن و ایمن با شرایط و خاطراتی که برایش وحشتناک است روبه رو شود تا بطور موثر با آن کنار بیاید. این روش بخصوص درمورد کابوس و فلشبک موثر واقع می شود. در یک رویکرد از برنامه های واقعیت مجازی استفاده میشود که به مراجع اجازه میدهد دوباره وارد فضایی شود که سانحه را در آن تجربه کرده بود.

حساسیت زدایی از طریق حرکت چشم و پردازش مجدد (EMDR):

در این روش مواجهه با مجموعه ای از حرکات چشم ترکیب شده تا به پردازش خاطرات عذاب آور کمک شود و واکنش مراجع نسبت به آن تغییر کند.

مراجعه به روانشناس

قدم اول برای درمان اختلال PTSD، ‌مراجعه به روانشناس ماهر و با تجربه است. شما با مراجعه به روانشناس خوب و مشاوره گرفتن از او، می توانید از تمام مراحل درمانی خود مطلع شوید و اگر لازم باشد، طبق تشخیص تخصصی روانشناس، برای انجام دارو درمانی به روانپزشک نیز مراجعه کنید. این مقاله صرفا برای اطلاع رسانی و آگاهی از اختلال PTSD نوشته شده است و برای تشخیص قطعی آن می توانید به مشاوران ما در مرکز مشاوره یاسمن مراجعه نمائید.

نویسنده: مهسا جلالی فراهانی